Op 1 januari 2020 is de Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie (de WAMCA) in werking getreden. Deze wet maakt het mogelijk om in een collectieve actie niet alleen een verklaring voor recht, maar ook schadevergoeding te vorderen. Tweeënhalve maand later is de eerste collectieve schadevergoedingsactie een feit. Stichting Diesel Emissions Justice (SDEJ) heeft ten behoeve van 8,5 miljoen Nederlandse en Europese autobezitters een collectieve massaschadeclaim ingediend met betrekking tot het dieselschandaal bij Volkswagen. Dit blijkt uit het Centraal register voor collectieve vorderingen.

Op grond van de WAMCA kan een collectieve schadevergoedingsactie voor Nederlandse partijen op opt-out basis worden gevoerd. Voor niet-Nederlandse partijen wordt in beginsel op opt-in basis geprocedeerd, maar kan de rechtbank ook bepalen dat op opt-out basis zal worden geprocedeerd (SDEJ heeft de rechtbank daar overigens niet om verzocht).

Om ontvankelijk te zijn moet de Nederlandse rechter bevoegd zijn en de zaak een voldoende nauwe band met de Nederlandse rechtssfeer hebben. Van dat laatste is sprake als:

• het merendeel van de personen ten behoeve van wie de collectieve actie wordt gevoerd Nederlands is;
• de collectieve actie tegen een Nederlandse partij wordt gevoerd en de zaak ook overigens voldoende met de Nederlandse rechtssfeer verbonden is; of
• de gebeurtenis waarop de zaak betrekking heeft in Nederland heeft plaatsgevonden.

De materiële scope van de WAMCA is niet beperkt. Een collectieve massaschadeclaim kan worden ingesteld met betrekking tot iedere gebeurtenis die de belangen van de personen ten behoeve van wie de collectieve actie wordt gevoerd op een vergelijkbare manier raakt. Die personen kunnen zowel natuurlijke personen als rechtspersonen zijn.

De temporele scope van de WAMCA is wel beperkt. Het nieuwe regime heeft onmiddellijke werking, maar is niet van toepassing: op (i) voor 1 januari 2020 ingestelde collectieve acties en (ii) na 1 januari 2020 ingestelde collectieve acties voor zover die betrekking hebben op een gebeurtenis die heeft plaatsgevonden voor 15 november 2016. Als echter sprake is van een reeks van gebeurtenissen die zowel voor als na 15 november 2016 hebben plaatsgevonden en die bovendien kwalificeert als een voortdurende onrechtmatige daad, zoals bij een kartel, dan zou naar onze mening de hele reeks van gebeurtenissen moeten worden beheerst door het nieuwe regime.

Een ander opvallend aspect van de WAMCA is dat als met betrekking tot dezelfde gebeurtenis nog een andere collectieve actie wordt ingesteld, de rechter dan de meest geschikte eiser als de zogenaamde exclusieve belangenbehartiger aanwijst. De exclusieve belangenbehartiger leidt de verschillende collectieve acties en treedt op voor de belangen van alle personen ten behoeve van wie die zijn ingesteld. SDEJ heeft de rechtbank Amsterdam in de dagvaarding verzocht om haar als exclusieve belangenbehartiger aan te wijzen.

Interessant is verder nog dat SDEJ er in haar dagvaarding op aanstuurt om deze massaschadeclaim door de Netherlands Commercial Court (NCC) te laten behandelen. De NCC biedt de mogelijkheid om in internationale handelszaken in het Engels te procederen. Een ander voordeel is dat er bij de NCC digitaal kan worden geprocedeerd. De NCC beslist in zaken waarin alle partijen daarvoor hebben gekozen.

Er bestond in Nederland overigens al een beproefde mogelijkheid om massaschadeclaims collectief af te wikkelen, het zogenaamde cessiemodel. In dat model dragen de partijen ten behoeve van wie de procedure zal worden gevoerd hun vorderingen over aan een stichting, waarna die stichting de procedure voert. Het cessiemodel wordt bijvoorbeeld veel gebruikt in kartelschadeprocedures. Ook na de invoering van de WAMCA blijft het cessiemodel interessant. Wij adviseren u graag bij de keuze tussen een WAMCA-procedure en een procedure op basis van het cessiemodel.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Theodoor Verheij of Bas Lem.